Ο Πανορμίτης της Σύμης

Άρχων Μιχαήλ: οι ρίζες της προσκύνησης Αυτoύ μέσα στους αιώνες...

Του Μιχαήλ Ασφενταγάκη*

Άρχων Μιχαήλ ο Πανορμίτης

                                                                                              
 Χιλιάδες είναι οι επισκέπτες της Σύμης κάθε χρόνο, πιστοί ή και απλοί τουρίστες, οι οποίοι μεταβαίνουν στην περιοχή του Πανόρμου, όπου στεγάζεται η ομώνυμη Ιερά Μονή Πανορμίτη και αποδίδουν τιμή στον Αρχάγγελο Μιχαήλ, στον οποίο και είναι αφιερωμένη. Βεβαίως, εκτός από τον Πανορμίτη, υπάρχουν άλλοι οκτώ ναοί (δύο Μονές και επτά εξωκλήσια) αφιερωμένοι στον Ταξιάρχη  Μιχαήλ (Αυλακιώτη, Καϊλλιώτη, Κοκκιμήδη, Περιβλιώτη, Θαρρεινό, Ρουκουνιώτη, Κουρκουνιώτη και Μιχαηλιδάκια), οι οποίοι συνολικά αντιστοιχούν στα εννέα αγγελικά τάγματα, δηλ. Άγγελοι, Αρχάγγελοι, Θρόνοι, Δυνάμεις, Αρχές, Κυριότητες, Εξουσίες, Χερουβείμ και Σεραφείμ.

Όμως είναι εύλογο να αναρωτηθεί κανείς, πως είναι δυνατόν να έχει ιδρυθεί ναός και ιδιαίτερα μια ολόκληρη Μονή, αφιερωμένη σε άγγελο ή αγγελικό τάγμα, κίνηση η οποία έρχεται σε ρήξη με την ορθόδοξο δογματική, στην οποία ρητά αναγράφεται πως μόνον η Αγία Τριάδα λατρεύεται από τους πιστούς και ουδέν άλλο εκ των κτιστών δημιουργημάτων της, μιας και έτσι υποπέφτει κάποιος στο αμάρτημα της ειδωλολατρίας. Οι ρίζες των απαντήσεων, κρύβονται πολύ βαθιά, στη δίνη του χρόνου, και για την ακρίβεια περίπου τον 1^ο-2^ο αι μ.Χ., αλλά και πολύ αργότερα, κατά την μακραίωνη πορεία της διαμόρφωσης του χριστιανισμού.

Με το παραπάνω εδάφιο, ο ένας εκ των δύο πρωτοκορυφαίων αποστόλων της Εκκλησίας, θέλησε να προειδοποιήσει και να προφυλάξει την εκκλησία των Κολοσσών, από την πλάνη της αγγελολατρείας ή αλλιώς «θρησκείας των αγγέλων», αίρεση η οποία άκμαζε την περίοδο που γράφτηκε η επιστολή, δηλαδή το 60-62 μ.Χ., αλλά και έπειτα, στις παράκτιες πόλεις της Μικράς Ασίας, έχοντας αποκτήσει εκατοντάδες οπαδούς, χριστιανούς και μη.

Ο Αρχάγγελος Μιχαήλ, θεωρήθηκε από τους Ιουδαίους προστάτης του Ισραήλ, από τους Χριστιανούς προστάτης του Νέου Ισραήλ, δηλαδή της Εκκλησίας του Χριστού και στα χρόνια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας προστάτης του Αυτοκράτορα και παράλληλα του βυζαντινού στρατού ως «Αρχιστράτηγος» των ουρανίων στρατιών των αγγέλων. 

Ι. Μ. Πανορμίτη Σύμης

Ι. Μ. Πανορμίτη Σύμης - εσωτερική αυλή

Από τον 5ο, ίσως και από τον 4ο μ.Χ. αι, άρχισαν οι φιλόθρησκοι χριστιανοί να αφιερώνουν ναούς στους αγγέλους. Ο ιερός Θεοδώρητος Κύρου, μαρτυρεί ότι και επί των ημερών του, πολλοί προσεύχονταν στους αγγέλους και το τραγικότερο, είχαν κτίσει και ναούς προς λατρεία του Αρχαγγέλου. Σύμφωνα με την παράδοση, ο Μέγας Κωνσταντίνος, ίδρυσε στην Κωνσταντινούπολη το «Μιχαήλιον», ιερό αφιερωμένο στον Αρχάγγελο Μιχαήλ. Στη Μικρά Ασία και συγκεκριμένα στις Χώνες της Φρυγίας, κοντά στους αρχαίους Κολοσσούς, όπου ο Αρχάγγελος Μιχαήλ πραγματοποίησε μέγα θαύμα, «Το εν Χώναις θαύμα», ιδρύθηκε λαμπρότατος ναός αφιερωμένος στη χάρη Του, στον οποίο πραγματοποιούνταν πολλά θαύματα.

Σε ολόκληρη τη Μικρά Ασία, με εστία τη Φρυγία και Πισιδία, οι πιστοί ευλαβούνταν πολύ τους αγγέλους και ιδιαίτερα τον Αρχάγγελο Μιχαήλ, έφθασε δε μια μερίδα, τον 4ο μ.Χ. αι, να απονέμει στους αγγέλους λατρευτική προσκύνηση. Έτσι αναφάνηκε εκεί η αγγελολατρεία που οι οπαδοί της, οι αγγελικοί, λάτρευαν τους αγγέλους, αντί να τους απονέμουν τιμητική μόνο προσκύνηση.

Η Εκκλησία, με τη Σύνοδο της Λαοδικείας, το 363 μ.Χ. καταδίκασε ως αίρεση την αγγελολατρεία με το 35ο Κανόνα της και τους αγγελικούς ως αιρετικούς. Διακήρυξε δε, ότι μόνο στο Θεό αρμόζει λατρεία, ενώ στους αγγέλους και τους αγίους απονέμεται τιμητική μόνο προσκύνηση. Η Ζ' Οικουμενική Σύνοδος, το 787 μ.Χ. διακήρυξε τη τιμητική τους προσκύνηση, αλλά και την αντιδιέστειλε με σαφήνεια από τη λατρεία του Θεού. Με την απόφαση αυτή της Οικουμενικής Συνόδου και το κύρος που τη διακρίνει, υπό τη θεία, πάντοτε, φώτιση του Αγίου Πνεύματος, η προσκύνηση των αγγέλων εντάχθηκε οριστικά εντός των πλαισίων της ορθοδόξου δογματικής, αποκτώντας τη μορφή που γνωρίζουμε μέχρι και σήμερα.

Πλέον ο ετήσιος λειτουργικός κύκλος σηματοδοτείται από έξι εορτές αφιερωμένες στον αγγελικό κόσμο, με κυρίαρχη εκείνη της 8ης Νοεμβρίου, κατά την οποία εορτάζεται η σύναξη των αγγέλων υπό τον αρχάγγελο Μιχαήλ ως αντίσταση κατά της αποστασίας του Εωσφόρου.

Ι. Μ. Πανορμίτη Σύμης - καμπαναριό

Απόηχος του μεγάλου σεβασμού των χριστιανών της Μικράς Ασίας προς τους αγγέλους και ιδιαίτερα προς τον Αρχάγγελο Μιχαήλ έφθασε στη Σύμη, που περιέχεται μέσα στον ευρύτερο κόλπο της Δωρίδας, στα ΝΔ παράλια της Μικράς Ασίας σαν προέκτασή της και αποτελούσε ανέκαθεν ένα ενιαίο χώρο, οικονομικό και πολιτισμικό, με την απέναντί της μικρασιατική παραλιακή ζώνη, τα Πέρα, έχοντας μαζί της εμπορικές ανταλλαγές υλικών αγαθών και πολιτιστικές αλληλεπιδράσεις. 

Ι. Μ. Πανορμίτη Σύμης - εσωτερική αυλή

 Ως εκ τούτου, η Σύμη, καθώς είχε πυκνή επικοινωνία με τη Μικρά Ασία, ενστερνίστηκε τον μεγάλο σεβασμό των εκεί χριστιανών προς τους αγγέλους και μάλιστα προς τον Αρχάγγελο Μιχαήλ. Οι Συμιακοί, θαλασσινοί στην πλειονότητά τους, στο πρόσωπο του Αρχαγγέλου, είδαν τον ταχύτατο και αποτελεσματικό προστάτη τους στους κινδύνους της θάλασσας και της στεριάς, τον φερέγγυο μεσολαβητή προς τον Θεό για την ικανοποίηση των αιτημάτων τους, τον πρόθυμο παραστάτη και φύλακα στο δρόμο της ζωής τους. Δεν είναι λοιπόν να απορούμε, γιατί οι Συμιακοί ίδρυσαν στο νησί εννέα ναούς και τους αφιέρωσαν στον Αρχάγγελο Μιχαήλ.

                                                                       

* Ο Μιχαήλ Ασφενταγάκης είναι Πτυχιούχος του τμήματος Θεολογίας, του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.